CNC Router Frezelemede Yüzey Kalitesini Düşüren ve Artıran Etkenler
CNC Router’da “yüzey kalitesi” sadece takımın kesmesiyle oluşmaz; takım seçimi, devir–ilerleme dengesi, paso/stepover, bağlama rijitliği, giriş-çıkış stratejisi ve ilerleme yönü birlikte makine gövde mimarisi sonucu belirler. Aynı makinede, aynı malzemede bile doğru ayarla cam gibi yüzey alınabilirken; yanlış ayarda yanık, dalga, tüylenme ve çizik kaçınılmaz olur.
Bu yazıda yüzeyi bozan ve güzelleştiren etkenleri pratik ve uygulanabilir şekilde toplanmıştır.
1) Yüzey Kalitesini Belirleyen 7 Ana Faktör
1) Takım tipi ve geometrisi
- Düz uç (flat end mill): Kaba iş + yan yüzeyler
- Bilyalı uç (ball nose): 3D yüzeyler, kavisler, finiş
- Spiral upcut (yukarı talaş atan): Talaş tahliyesi iyi ama üst yüzeyi lif kaldırabilir
- Spiral downcut (aşağı talaş basan): Üst yüzey temiz, alt yüzeyde risk; talaş tahliyesi zor
- Compression (kompresyon): Laminat/MDF kaplı/suntalam gibi malzemelerde üst+alt yüzeyi aynı anda temiz tutar
- Tek ağız (single flute): Pleksi/plastiklerde erimeyi azaltır, talaşı büyütür
Kural: Yüzeyin neresi önemliyse ona göre takım seç:
- Üst yüzey önemli → downcut / compression
- Alt yüzey önemli → upcut / compression
- İkisi de önemli → compression veya doğru destek+kesim stratejisi
2) Chip Load (diş başına talaş)
Yüzey bozulmasının büyük kısmı “yanlış chip load” yüzündendir.
- Çok düşük chip load: sürtünme → ısı → yanma, mat yüzey
- Çok yüksek chip load: titreşim → dalga, çizik, kırılma
Formül:
İlerleme (mm/dk) = RPM × diş sayısı (Z) × chip load
3) Paso (derinlik) ve stepover (yan bindirme)
- Paso fazla: titreşim + dalga artar
- Stepover fazla: yan yüzeyde izler belirginleşir
- Finişte genelde: daha az stepover + küçük paso en temiz sonucu verir.
4) Makine rijitliği + bağlama
Yüzeyde “dalga/dırdır (chatter)” görüyorsan çoğu zaman suçlu:
- gevşek bağlama
- uzun takım çıkıntısı
- zayıf tabla/kaplama
- rezonans (RPM aralığı)
Kural: Takım boyunu mümkün olan en kısa tut, iş parçasını sağlam sabitle.
5) Spindle ve kollet (runout/salınım)
- Salınım varsa takım “dengesiz keser” → çizik + dalga + hızlı körelme.
- Kirli/aşınmış kollet de yüzeyi bozar.
6) Soğutma ve talaş tahliyesi
- MDF’de toz, alüminyumda yapışma, plekside erime yüzeyi direkt bozar.
- Basit bir hava üfleme bile kaliteyi yükseltir.
7) İlerleme yönü: Konvansiyonel mi Tırmanır mı?
- Tırmanır frezeleme (climb milling): Genelde daha iyi yüzey, daha az lif koparma (özellikle ahşap/MDF’de)
- Konvansiyonel (conventional): Bazı durumlarda daha stabil olabilir, ancak yüzeyde lif koparma artabilir.
Router dünyasında çoğu senaryoda finiş paso için tırmanır (climb) daha temiz sonuç verir. Ama bağlama zayıfsa parça çekme yapabilir; o zaman konvansiyonel veya iki aşamalı strateji tercih edilir.
2) Yüzeyi Bozan Belirtiler ve Çözüm Mantığı
Yanık/kararma (MDF, ahşap)
Neden: RPM yüksek + feed düşük, chip load düşük, takım kör
Çözüm: Feed artır, RPM düşür, takımı değiştir, daha keskin geometri kullan
Tüylenme / lif kalkması (ahşap)
Neden: yanlış takım yönü, upcut ile üst yüzey, finiş pasosu yok
Çözüm: Downcut/compression, finiş pasosu, daha küçük stepover
Dalga / chatter izleri
Neden: titreşim, takım uzun, paso/stepover yüksek, rezonans
Çözüm: takım kısalt, paso azalt, RPM’i küçük adımlarla değiştir, finişte stepover düşür
Pleksi erimesi / yapışma
Neden: sürtünme, talaş atılamıyor
Çözüm: tek ağız, feed artır, RPM düşür, hava üfleme
Alüminyumda yapışma (BUE) ve mat yüzey
Neden: soğutma yok, chip load düşük, yanlış takım
Çözüm: uygun alüminyum frezesi, yağlama/air-mist, feed artır, paso/stepover kontrollü
3) Malzemeye Göre “Hangi Kesici – Hangi Devir – Hangi Ayar?”
Aşağıdaki değerler başlangıç ayarıdır. Makinenin rijitliği, spindle gücü ve takım kalitesine göre optimize edilir.
A) MDF / Suntalam / Kontrplak
Önerilen kesici:
- Kaplamalı suntalam: Compression (2 ağız)
- Üst yüzey çok önemliyse: Downcut
- Derin kanal + talaş tahliyesi önemliyse: Upcut
RPM: 15.000 – 18.000
Chip load (2 ağız, 6mm): 0,06 – 0,12 mm/diş
Örnek (6mm, 2 ağız, 18.000 RPM, 0,08):
İlerleme ≈ 18.000×2×0,08 = 2.880 mm/dk (2,9 m/dk)
Yüzeyi parlatan taktik:
- Kaba: daha agresif
- Finiş: 0,2–0,5 mm yanal pay bırak, son turda al
- Finişte stepover’u düşür (yan yüzey için çok etkili)
B) Masif Ahşap
Kesici:
- Genel: 2 ağız spiral
- Tüylenme varsa: Downcut veya keskin geometri
- 3D: ball nose
RPM: 14.000 – 18.000
Chip load: 0,07 – 0,15 mm/diş
İlerleme yönü: finişte çoğu zaman tırmanır (climb) daha temiz yüzey verir.
C) Pleksi / Akrilik / PVC (Plastikler)
Kesici:
- Tek ağız (single flute O-flute) en güvenlisi
- Talaş atımı iyi olmalı
RPM: 12.000 – 18.000
Chip load: 0,04 – 0,10 mm/diş (tek ağızda daha rahat)
Kritik: erime görürsen genelde çözüm feed artırmak ve hava üflemek.
Örnek (tek ağız, 16.000 RPM, 0,06):
İlerleme ≈ 16.000×1×0,06 = 960 mm/dk
D) Alüminyum (Router ile kontrollü iş)
Kesici:
- Alüminyum için özel freze (1–2 ağız), uygun helis/geometri
- Mümkünse kaplama ve keskin ağız
RPM: 8.000 – 14.000 (router ve titreşime göre)
Chip load: 0,01 – 0,04 mm/diş
Şart: hava/yağlama + talaş tahliyesi
Örnek (6mm, 2 ağız, 12.000 RPM, 0,02):
İlerleme ≈ 12.000×2×0,02 = 480 mm/dk
Router ile alüminyumda yüzey kalitesini en çok bozan şey: talaş sıkışması + yapışma. Soğutma/üfleme yoksa “ayar tutsan da” yüzey bozulur.
4) Yüzeyi İyileştiren Profesyonel Stratejiler
1) Kaba + Finiş ayır
- Kaba kesimde hızlı talaş kaldır
- Finiş için küçük pay bırakıp tek turda temizle
Bu, hem yüzeyi hem takım ömrünü ciddi artırır.
2) Giriş-çıkış hareketini yumuşat (lead-in/lead-out)
Kesime “sert girip çıkmak” iz bırakır.
Yumuşak girişler yüzey izini azaltır.
3) Doğru yönle finiş
Yan yüzey finişinde çoğu işte tırmanır frezeleme daha temiz iz verir.
Ama parçayı çekme yapıyorsa bağlamayı güçlendir veya stratejiyi değiştir.
4) Stepover’u düşür
Yan yüzeyde izler belirginsa ilk bakılacak yer stepover’dur.
Finişte daha küçük stepover = daha temiz duvar.
5) Takım çıkıntısını kısalt + kolleti temizle
Runout ve titreşim yüzey kalitesinin düşmanıdır.
Kollet temizliği ve sağlam sıkma çoğu zaman “bedava kalite” sağlar.
5) 60 Saniyelik Kontrol Listesi (Yüzey Kötüyse)
- Talaş mı çıkıyor, toz mu? (toz → feed artır / RPM düşür)
- Takım kör mü?
- Takım boyu gereksiz uzun mu?
- Bağlama sağlam mı?
- Finiş paso yaptın mı?
- Stepover fazla mı?
- Rezonans olabilir mi? (RPM’i küçük adımlarla değiştir)
- Plastik/alüminyumda üfleme/soğutma var mı?
Sonuç
CNC Router’da yüzey kalitesi “tek bir ayar” değildir; doğru takım + doğru chip load + doğru strateji birleşimidir. En büyük sıçramayı genelde şu üç şey sağlar:
- Malzemeye uygun takım seçimi
- Kaba–finiş ayrımı (pay bırakıp son tur)
- Chip load’u tutturacak devir–ilerleme dengesi