CNC’de En Sık Yapılan Kesici Takım Hataları
Takım neden kırılır, neden yanar ve nasıl korunur?
CNC’de kesim kalitesi kadar takım ömrü de kârlılığı belirler. Aynı işte bir kullanıcı takımı haftalarca kullanırken, diğeri birkaç parçada kırabiliyor. Bunun nedeni çoğu zaman “takım kötü” değil; parametre, bağlama, soğutma ve kullanım hatalarıdır. Bu yazıda en sık yapılan hataları, “belirti → sebep → çözüm” mantığıyla pratik şekilde anlatıyorum.
1) Takımın Yanması (Isınma, Kararma, Mavi/Kahverengi İzler)
En sık sebepler
- İlerleme düşük, devir yüksek (talaş kopmaz, sürtünme olur)
- Chip load çok düşük (talaş yerine toz/ince kıyım)
- Soğutma/hava üfleme yok (özellikle alüminyum ve plastiklerde)
- Uygun olmayan takım (malzemeye göre yanlış kaplama/geometri)
- Takım kör (kör takım ısı üretir)
- Takım boyu gereksiz uzun (titreşim + sürtünme artar)
Nasıl anlarsın?
- Talaş toz gibi çıkar
- Kesim yüzeyi yanık/kararmış olur
- Takım üzerinde renk değişimi ve yapışmış talaş görürsün
Çözüm (en hızlı)
- İlerlemeyi artır veya RPM’i düşür
- Talaş hedefi: “kopan talaş” (toz değil)
- Hava üfle / soğutma ekle
- Takımı kontrol et: körse değiştir
- Paso ve takım çıkıntısını azalt
2) Takımın Kırılması (Ani Kırılma, Uç Kopması)
En sık sebepler
- Aşırı paso (tek seferde çok derin)
- İlerleme fazla veya yanlış giriş stratejisi (direkt dalma/plunge)
- Takım bağlama hatası (kollet kirli, takım tam sıkılmamış)
- Runout (salınım) (kollet, pens, spindle problemi)
- Titreşim / rezonans (uzun takım, zayıf bağlama, gevşek tabla)
- Talaş tahliyesi kötü (kanalda talaş birikir, takım sıkışır)
- Yanal yük fazla (ince takımla agresif yan kesme)
Nasıl anlarsın?
- Kesimde “tak” diye ses
- Kanal içinde talaş sıkışması
- Takım ucunda mikro çatlak veya “kademeli” kırılma izleri
Çözüm (kırılmayı bitiren 5 hamle)
- Pasoyu düşür (özellikle alüminyumda)
- Takım çıkıntısını kısalt (mümkün olan en kısa)
- Giriş stratejisi kullan: rampalama/helisel giriş (direkt plunge yerine)
- Talaşı temizle: hava üfle, uygun kanal boşaltma, daha düşük stepover
- Kollet/pens temizliği: reçine-toz-metal talaş bırakma, sıkma torku doğru olsun
3) Kötü Yüzey ve Dalgalanma (Titreşim, “Chatter”)
En sık sebepler
- Takım çok uzun ve makine rijitliği yetersiz
- Yan kesme fazla (stepover yüksek)
- Devir rezonansa denk gelmiş
- Tabla/iş parçası zayıf bağlanmış
- Takım çapı işe göre küçük seçilmiş
Çözüm
- Takım boyunu kısalt, bağlamayı güçlendir
- Stepover’u düşür, gerekirse paso düşür
- RPM’i küçük adımlarla değiştir (rezonansı kırmak için)
- Finish için ayrı finish paso bırak (ör. 0,2–0,5 mm)
4) Takım Üzerine Talaş Yapışması (Alüminyum/Pleksi Sorunu)
Sebep
- Isı yükselir ve talaş, özellikle alüminyumda kenara yapışır (built-up edge)
- Soğutma yok, chip load düşük, talaş atılamıyor
Çözüm
- Talaş kopar: ilerleme artır / RPM düşür
- Hava + sis soğutma veya uygun yağlama
- Alüminyum için uygun takım (geometri/kaplama)
- Tek ağız/özel plastik takımı (pleksi için) tercih et
5) “Takım Uçar” (Kollet Kaydırması / Çekme)
Sebep
- Pens/kollet kirli, aşınmış veya yanlış ölçü
- Takım tam oturmadan sıkılmış
- Aşırı yükte kollet tutamıyor
Çözüm
- Kolleti düzenli değiştir (yıpranma ciddi fark ettirir)
- Takımı kollete “dip” yaptırma; boğazdan 1–2 mm pay bırak
- Sıkma anahtarı/torku doğru kullan
- Aşırı yük varsa paso ve stepover azalt
Takımı Korumak İçin Altın Kurallar (Kısa Liste)
✅ 1) Talaşı izle: Toz değil, kopan talaş istiyoruz.
✅ 2) Chip load mantığı: Düşük chip load = sürtünme = yanma.
✅ 3) Takım boyu kısa olsun: Gereksiz çıkıntı = titreşim ve kırılma.
✅ 4) Giriş stratejisi doğru: Direkt plunge yerine rampa/helis.
✅ 5) Talaş tahliyesi şart: Hava üfleme çoğu zaman “bedava performans”.
✅ 6) Kollet/pens temizliği: Reçine-toz-metal talaş tutuşu öldürür.
✅ 7) Finish ayrı: Kaba + finish diye ayır, hem yüzey hem takım ömrü artar.
✅ 8) Kör takımı zorlamayın: Kör takım hem işi bozar hem spindle’ı yorar.
Hızlı Teşhis Tablosu (Belirti → Muhtemel Neden → İlk Çözüm)
- Yanık yüzey / takım kararıyor → ilerleme düşük / rpm yüksek → ilerleme artır, rpm düşür
- Ani kırılma → paso/yan yük fazla / giriş hatalı → paso düşür, rampa/helis kullan
- Titreşim / dalga → takım uzun / bağlama zayıf → takım kısalt, stepover düşür
- Talaş yapışması → ısı + kötü tahliye → hava/soğutma ekle, chip load yükselt
- Takım kayıyor → kollet kötü/ kirli → kollet temizle/değiştir, doğru sık
Kapanış
Kesici takım hatalarının çoğu tek bir noktaya çıkar: ısı ve yük yönetimi.
Isıyı talaşla taşı, yükü doğru dağıt, takımı doğru bağla. Bu üçü oturduğunda hem takım ömrü uzar hem yüzey kalitesi bir anda yükselir.