Taşınabilir Plazma Cihazlarında Kesim Kalitesini Yükselten Etkenler
Taşınabilir (portatif) plazma kesim cihazları; hızlı, pratik ve ekonomik olması sayesinde atölyelerde ve sahada çok tercih edilir. Ancak “plazma her şekilde keser” mantığıyla çalışıldığında; çapak, dalgalı kesim, aşırı ısı izi, nozul–elektrodun hızlı bitmesi ve kararsız ark gibi sorunlar kaçınılmaz olur.
Bu yazıda, portatif plazma cihazlarında kesim kalitesini artıran faktörleri, aynı zamanda nozul ve elektrod ömrünü uzatan doğru alışkanlıkları anlatıyoruz.
1) Kesim Kalitesinin Temeli: Sarf Malzemeleri (Nozul + Elektrod)
Portatif plazmalarda kesim kalitesi büyük ölçüde sarf malzemelerine bağlıdır.
Nozul (nozzle): Arkın çıktığı ve “plazma jetinin” şekillendiği parçadır.
Elektrod: Arkın başladığı/taşındığı bileşendir.
Sarf ömrünü kısaltan yaygın hatalar
- Yanlış amperde yanlış nozul kullanmak (amper–nozul uyumsuzluğu)
- Aşırı yüksek/çok düşük hava basıncı
- Kirli hava (yağ + su + toz)
- Torcu parçaya sürterek kesmek (standoff mesafesi yok)
- Delme (piercing) işlemine hatalı başlamak (sıçrantı nozul ağzını bozar)
- Çok uzun süre düşük amperde “boşta” ark yakmak
Sarfın bittiğini nasıl anlarsın?
- Kesim ağzı genişler, çizgi kalınlaşır
- Çapak artar, kesim eğimi bozulur
- Ark zor başlar, kesim sırasında “cızırdama/kararsızlık” olur
2) Hava Basıncı: Ne Fazla, Ne Az
Plazma cihazlarında en kritik ayarlardan biri hava basıncıdır. Basınç hatalıysa hem kalite düşer hem sarflar hızlı biter.
- Düşük basınç: Ark kararsızlaşır, kesim hızın düşer, çapak artar, elektrod daha çabuk yanar.
- Yüksek basınç: Ark “dağılır”, kesim çizgisi bozulur, nozul ağzı erken aşınır.
✅ Pratik öneri:
Basıncı “kompresördeki göstergeye” göre değil, plazma cihazı hava girişindeki gerçek basınca göre ayarla. Hortum uzunluğu, dar çap, hızlı bağlantılar ve filtreler basıncı düşürebilir.
3) Hava Kalitesi: Yağ ve Su, Plazmanın Düşmanıdır
Portatif plazmaların çoğu kuru ve temiz basınçlı hava ile çalışır. Havadaki:
- Su buharı / yoğunlaşmış su
- kompresör yağı
- toz ve partikül
arkı bozar, plazma jetini dengesizleştirir ve nozul–elektrod ömrünü ciddi şekilde kısaltır.
Belirtiler:
- Kesimde “patlama/pıt pıt” sesi
- Nozulun çok hızlı kararması
- Elektrod ucunda anormal çukurlaşma
- Kesim yüzeyinde kirli/yanık izler
4) Kurutucu Sistem ve Su Tutucu: Küçük Yatırım, Büyük Fark
Hava kalitesi için ideal sıralama şudur:
- Su tutucu (water trap / separator) – kompresör çıkışına yakın
- Regülatör + manometre – cihaz giriş basıncını stabil tutar
- İnce filtre (partikül filtresi) – 5 mikron / 1 mikron
- Kurutucu sistem
- Basit kullanım: desikant (silika jel) kurutucu
- Daha iyi çözüm: soğutmalı kurutucu (refrigerated dryer)
✅ Pratik öneri:
Kompresör tankını sık sık boşalt (tahliye). Tanktaki su, özellikle yaz–kış sıcaklık farklarında hortuma taşınır ve torca kadar gider.
5) Torç Mesafesi ve Kesim Tekniği: Kaliteyi Direkt Etkiler
Portatif plazmada “doğru teknik” kaliteyi bir anda yükseltir:
- Torç-parça mesafesi (standoff): Çok yakın olursa nozul yanar; çok uzak olursa ark dağılır.
- Kesim hızı: Yavaş kesimde alt yüzeyde iri çapak; çok hızlı kesimde kesme tamamlanmaz ve eğim artar.
- Delme (piercing) tekniği: Kalın sacda delmeye direkt 90° ile başlamak, erimiş metalin nozul ağzına sıçrayıp nozulü öldürmesine neden olur.
- Çözüm: Delmeye hafif açıyla başlayıp sonra dik pozisyona geçmek (mümkünse).
6) Gerekli Durumlarda Hangi Gazlar Bağlanabilir, Ne Değişir?
Taşınabilir cihazların çoğu basınçlı hava ile tasarlanmıştır. Bazı sistemlerde (uyumlu torç ve cihazla) farklı gazlar kullanılabilir. Burada önemli nokta: Cihazın ve torcun gaz uyumluluğu. Her portatif plazmaya her gaz bağlanmaz.
Basınçlı Hava (Air)
- En yaygın, ekonomik
- Genel amaçlı kesimde yeterli
- Hava kalitesi iyi değilse sarf ömrü düşer
Azot (N₂)
- Daha stabil kesim ve daha temiz yüzey sağlayabilir
- Paslanmaz ve alüminyumda avantajlı olabilir
- Sarf ömrünü bazı şartlarda iyileştirebilir (temiz gaz akışı)
Oksijen (O₂)
- Uygun sistemlerde karbon çeliğinde kesim hızını artırabilir
- Kesim kenarı daha “temiz” olabilir
- Ancak yanlış kullanım sarf tüketimini artırabilir ve ekipmanı zorlayabilir
Argon-Hidrojen / Özel karışımlar
- Genelde daha profesyonel sistemlerde, özel uygulamalarda
- Portatif sınıfta her zaman mantıklı/ekonomik değildir
✅ Pratik not:
Gaz değişimi “tek başına mucize” değildir. Basınç ayarı, kurutma, sarf uyumu ve torç tekniği doğru değilse gaz değiştirsen de kalite sınırlı kalır.
7) Nozul ve Elektrod Ömrünü Uzatan “Atölye Checklist”
- Kompresör tank tahliyesi düzenli yapılır
- Su tutucu + regülatör + filtre düzgün çalışır
- Hortum çapı dar değil, gereksiz uzun değil
- Cihaz girişindeki basınç doğru ayarlanır
- Sarf malzemeleri amper ile uyumludur
- Torç mesafesi korunur, sürterek kesim yapılmaz
- Kalın sacda delmeye doğru teknikle başlanır
- Sarf bitince zorlamadan değiştirilir (nozul ağzı büyüyünce kalite zaten düşer)
Sonuç
Taşınabilir plazma cihazlarında kesim kalitesini artırmanın sırrı çoğu zaman “daha pahalı makine” değil; temiz ve kuru hava, doğru basınç, doğru sarf seçimi ve doğru kesim tekniğidir.
Özellikle hava kalitesi (su + yağ) kontrol altına alındığında, hem kesim çizgisi gözle görülür şekilde düzelir hem de nozul–elektrod ömrü ciddi şekilde uzar.